چهارشنبه ها با کتاب 1

زندگی عزیز، یک مجموعه است با یازده داستان. اتفاق های داستان ها معمولا در شهرهای کوچک می افتد و شخصیت ها، آدم های خاصی نیستند. مونرو در داستان هایش سعی نکرده  قهرمان بسازد. آدم ها از اول تا آخر داستان معمولی می مانند و زندگی معمولی دارند و به نظر می رسد گاهی نویسنده فراموش کرده به غیر از روایت زندگی معمولیشان، برایشان ماجرای خارج از چارچوبی که آن ها را متمایز کند بسازد.

اما در اکثر داستان ها یک چیز پررنگ است؛ آن هم این که آدم های داستان، بعد از گذراندن مدتی از زندگیشان، به کسی برمی خورند که احتمالا در آینده زندگیشان را تغییر می دهد. این نقطه عطف، معمولا در پایان داستان های کتاب اتفاق می افتد و این امکان را به خواننده می دهد تا زندگی شخصیت ها را وقتی به هم برخوردند، خودشان در ذهنشان بسازند.

چهار قطعه پایانی کتاب داستان نیست و یک جورهایی زندگی نامه شخصی نویسنده است و به گفته نویسنده "این ها اولین و آخرین و نزدیکترین چیزهایی هستند که می توانم درباره زندگی خودم بگویم".

زندگی عزیز، طبق ادعای آلیس مونروی هشتاد ساله، آخرین کتاب اوست. او می گوید: نه این‌که نوشتن را دوست نداشته باشم، اما به نظرم موقعی می‌رسد که حس می‌کنی به جایی رسیدی که دیگر می‌خواهی به زندگی‌ات به شکل دیگری نگاه کنی. و شاید وقتی به سن من برسید، دیگر دلتان نخواهد آن‌قدر تنها باشید که یک نویسنده تنهاست. انگار حس کنی به پایان درستی در زندگی‌ات نرسیدی و بخواهی بیش‌تر اجتماعی شوی.

حالا نمی دانم نویسنده بودن تنهایی می آورد یا برای نویسنده شدن باید تنهایی را انتخاب کرد!

روزنوشت 11

هر وقت عبارت "قاچاقچی مواد مخدر" را می شنیدم، یک مرد هیکلی و بلند قد با سبیل های پرپشت و چشم خون افتاده که سر و صورتش را پوشانده تا شناسایی نشود  در ذهنم نقش می بست که در دستش یک اسلحه سنگین گرفته و کامیون حاوی مواد را جابه جا می کند! با آن تصویر ذهنی، حکم اعدامی که برای قاچاق صادر می شد، از شیر مادر حلال ترش بود!

اما واقعیت چیز دیگریست. آمار دقیقی از اعدام ها در دست نیست اما هر سال هزاران نفر به جرم قاچاق اعدام می شوند و در سال های اخیر بیش از هشتاد نود درصد کل اعدام های کشور، مربوط به این جرم بوده است. فکر هم نکنید آن هایی که اعدام شده اند کامیون کامیون جنس وارد و خارج کرده اند؛ نه! با چند گرم از هر ماده مخدری می شود اعدامی شد. در قانون نوع و میزان ماده مخدر کشف شده که حکمش اعدام است آمده.

تصویر ذهنی من از قاچاقچیانی که حکم اعدامشان صادر شده و منتظر اجرا بودند زمانی تغییر کرد که به بهانه یک میزگرد، پای صحبت های خواهر یکی از همین قاچاقچی ها نشستم. این قاچاقچی پسر بیست و چند ساله و تحصیلکرده ولی بیکاری بود که دلش می خواست بتواند خرج زندگی  پدر ومادر و خواهرهایش را درآورد. در همان بار اولی که شیشه جابه جا می کرد، چند گرم از او ضبط شد و در زمان آن میزگرد، منتظر اجرای حکمش بود. خواهرش خیلی چیزها گفت. گفت که چه بلایی سر خانواده های این افراد می آید. گفت که با ده ها خانواده که همین مشکل را داشته اند صحبت کرده و در جریان زندگیشان بوده. گفت که می تواند ثابت کند این مجازات به هیچ وجه بازدارنده نبوده و نخواهد بود. سر شاخه ها هم که احتمالا در ویلاهای خارج از کشورشان نشسته اند و به ریش صادرکننده حکم و اجراکننده اش می خندند و به سختی دست کسی بهشان می رسد.

هفته پیش که شنیدم قرار است این بحث در مجلس مطرح شود، خیلی خوشحال شدم. امیدوارم مجلسی ها بدانند چقدر مهم است که هر چه سریعتر به این وضع رسیدگی شود. امیدوارم اجرای احکام تا زمانی که تکلیف نهایی مشخص نشده متوقف شود؛ که البته بعید است. لعنت به فقر که از هر معضلی حرف می زنیم، تهش می رسیم به او!

آن قدر در خانه از مسائلی که برایم مهم است حرف می زنم، همه حساس شده اند. خبر تصویب فوریت را خودم ندیدم، مائده از تلویزیون شنید و خبر داد. خوشحال شده بود!

پ.ن: میزگرد را اینجا بخوانید.

روزنوشت 10

اگر بخواهم برای چیزی که الان می خواهم بنویسم تیتر بزنم، قطعا عبارت "دهه هفتادی های شگفت انگیز، دهه هشتادی های ترسناک" را انتخاب خواهم کرد.

نمی دانم بازی کلش آو کلنز را می شناسید یا نه؛ از آن نوع بازی های آنلاینیست که امکان چت کردن را هم به اعضا داده. در این یک سال و خرده ای که به جنگ قبایل پیوستم تا به الان، چیزهای عجیب و غریب زیادی دیدم اما هیچکدامشان شگفت انگیزتر از آشنایی با نسل پیش رو نبود. در این بازی، تک و توک از نسل خودم پیدا می شود. دهه شصتی های بخت برگشته ای که همچنان برای بقا و سیر کردن خودشان و زن و بچه شان می جنگند و در خلوتشان وقتی خیلی روزگار سخت گرفت، به این فکر می کنند که نسل سوخته اند...

دهه هفتادی ها اما در بازی کم نیستند. رفتار و حرف زدنشان شباهت خیلی زیادی به دهه شصتی ها دارد و هنوز می شود در کلماتشان احترام و حتی خجالت را پیدا کرد. خیلی زود صمیمی نمی شوند اما راحت حرف می زنند. کوچکترین هایشان در سال های پایانی نوجوانی است و طبق اقتضای سنشان به دنبال شیطنت هستند و پیدا کردن یار! زود دل می بندند و با اولین بی محلی شکست می خورند و بعد از گذشت یک دوره کوتاه، دوباره به حالت اول برمی گردند و دوباره عاشق می شوند و ...

یادم می آید پارسال، یک میزگرد درباره همین دهه هفتادی های شگفت انگیز برگزار کردیم. دو تا جامعه شناس و یک وکیل حاضر در میزگرد، با نظر ما درباره این که دهه هفتادی ها عجیبند هم عقیده بودند. همان جا هم مطرح شد که این نسل، انگار زندگی را خیلی جدی نگرفته. انگار سختی نکشیده و مزه تلخ شکست برایش بی معنی است! وکیلی که در میزگرد حضور داشت می گفت دهه هفتادی ها زود عاشق می شوند و بلافاصله عشقشان به ازدواج می انجامد و به همان سرعت هم به این نتیجه می رسند که طرف به دردشان نمی خورد و طلاق! چیزی که در بین دهه شصتی ها و قبل از آن به دلیل قبح هایی که داشت کمتر دیده می شد و کم بودند آدم هایی که با یک غوره سردیشان کند و با یک مویز گرمیشان. جامعه شناس ها هم از دلایلش گفتند که پیشرفت تکنولوژی، یکی از آن دلایل بود...

این نسل شگفت انگیز، با توجه به ازدواج های زودهنگامشان دارند کم کم دارند پدر و مادر می شوند و نمی توانم تصور کنم بچه هایی که تربیت می کنند قرار است چه طوری بشوند.

برگردیم به بازی! در بازی مذکور دهه هشتادی ها زیادند، خیلی زیاد. شاید هم به نظر من زیاد آمده آن قدر که پررنگ و خاصند! دوازده، سیزده، چهارده و پانزده ساله هایی که وقتی وارد بازی می شوند، منِ سی و دو ساله می ترسم با آن ها حرف بزنم! وقتی حرف می زنند، هیچ ملایمتی در کلماتشان نیست. پررو و بی پروا هستند. خواسته هایشان را بدون خجالت و با اعتماد به نفس زیاد مطرح می کنند و اگر چیزی خلاف میلشان بود، به سرعت واکنش نشان می دهند. کم صبرند و عصبانی. عصبانیتی که متناسب با اتفاقی که برایشان افتاده نیست. فحش هایی که می دهند شرم آور است و بعید می دانم حتی وقتی ده سال از سن فعلی آن ها بزرگتر بودم، بلد بوده باشمشان! همه چیز و همه کس را مسخره می کنند و طوری رفتار می کنند که انگار هیچ چیز در دنیا برایشان مهم نیست جز همین مسخره بازی. اطلاعات علمی و سوادشان به شدت پایین است و با این که سن و سالشان بالا رفته حتی هنوز نه معنی بعضی کلمه ها را می دانند و نه می توانند کلمات را با املای درست بنویسند. از نحوه وقت گذاشتنشان برای بازی هم می توان به این نتیجه رسید که هیچ تفریح، دلمشغولی و کاری جز دست گرفتن گوشی و وقت گذراندن در بازی ها و اپلیکیشن ها (آن هم احتمالا بدون نظارت بزرگتر) ندارند.

این ها همه آن چیزی بود که از دو نسل قبل دستگیرم شده. امیدوارم خیلی هایش درست نباشد که کار آینده سخت خواهد شد...

 

پ.ن: چند وقت پیش همسرم رفته بود مسجد. می گفت وقتی می خواستم کفش هایم را دربیاورم، کمی از نوک کفش روی فرش جلوی مسجد آمد. پسر بچه ای سه چهارساله کنار ایستاده بود و دید که کفش کمی آمده روی فرش. آمد جلویم ایستاد و دستش را به کمرش زد و آمرانه و با صدای بلند گفت: کفشت دیگه روی فرش نیادها؛ بار آخری باشه که بهت می گم. همسرم می گفت قدش فقط کمی از زانویم بلندتر بود! خدا عاقبتمان را با دهه نودی ها ختم به خیر کند!

روزنوشت 9

 

نیمساعتی می شد که روضه تمام شده بود. همه خانم ها رفته بودند، جز یکی. میانسال بود. روی مبل نشسته بود و چند تا کوسنی گذاشته بود پشتش و با چشم دنبالم می کرد. داشتم کتاب دعاها را از این ور و آن ور اتاق جمع می کردم. نزدیکش که رسیدم، فنجان چای نصفه و نیمه و سرد شده اش را برداشتم و لبخندی تحویلش دادم. گفت: شما دختر صاحبخونه ای؟ سر تکان دادم. گفت: بچه هم داری؟ گفتم: بله. و فنجان را بردم سمت آشپزخانه.

صدایش را بلندتر کرد و گفت: نیاوردیش؟ گفتم: نه. مدرسه ست. چایی بیارم براتون؟

گفت که اگر کمرنگ می ریزم برایش ببرم. چای را تعارف کردم و باز خودم را با جمع و جور کردن دستمال کاغذی های جامانده روی فرش سرگرم کردم.

گفت: من سه تا پسر دارم. به طرفش چرخیدم و باز هم لبخند زدم. گفت: یکیشون ولی رفت. روی نزدیک ترین صندلی نشستم. گفت: دو هفته مونده بود عقد کنه. آه کشید و چادرش را که روی شانه افتاده بود انداخت روی سرش. فکر کردم می خواهد برود. بلند شدم. اما او بلند نشد. همانطور که پایین را نگاه می کرد گفت: دو ساعت قبل از مرگش تلفنی با هم حرف زدیم، گفت زود میام خونه.

نتوانستم ساکت بمانم. گفتم: تصادف کردن؟ نگاهم کرد و دوباره سرش را انداخت پایین: نه. روی ساختمون کار می کرد. از اون بالا افتاد پایین. بلند شدم و خرما تعارفش کردم و گفتم که چایش را بخورد تا سرد نشده. وقتی خواست خرما را بردارد دیدم صورتش خیس خیس است. نزدیکش نشستم. با دستمالی که کف دستش مچاله شده بود بینی اش را پاک کرد.

 گفتم: خدا دو تا پسر دیگه تونو براتون حفظ کنه. دستمال را انداخت توی کیفش. چای را خالی سر کشید و گفت: من وقتی روضه می شنوم، گریه م نمی گیره. فقط برای بچه م گریه می کنم. 

بلند شدم که برایش آب بیاورم. همزمان با من بلند شد؛ کیفش را انداخت روی دوشش و چادرش را روی سر محکم کرد. رفت سمت در. 

گفت: ببخشید که زیاد موندم. 

لبخند زدم. کفشش را پوشید. گفت: می گن چون زیاد براش گریه می کنی، اونور حالش بده. به خاطر همینم هست که هیچ وقت نیومده به خوابم.

در آسانسور را باز کرد و برگشت سمتم و گفت: مادرم دیگه؛ نمی تونم گریه نکنم برای جوونم... رفت توی آسانسور و گفت: فردا هم اگر برنامه باشه میام.

منتظر نماند بگویم فردا هم مراسم داریم یا نه. خداحافظی کرد و در آسانسور رویش بسته شد.

روزنوشت 8

مثل ایمانی که کفر شخص پیغمبر به بادش داده باشد...

پ.ن: امروز؛ روز جهانی بلایای طبیعی

میزگرد سه چهارساعته مان که پارسال چنین روزی با دکتر زارع عجیب و غریب، دکتر شعاعی بدبین و کمی بداخلاق، دکتر تقی زاده آرام و متین و دکتر ترابی مودب برگزار شد را اینجا بخوانید. اگر همه اش را توانستید بخوانید جایزه دارید :)

روزنوشت 7

از امشب شبکه های اجتماعی پر می شود از "پاییز امده ست که مرا مبتلا کند" و " پاییز آمده ست که خود را ببارمت" و " پاییز بهاریست که عاشق شده است" و "پاییز پادشاه فصل هاست" و ... آن هم زیر عکس های خوش رنگ و لعاب از پاییز.

اما برای من پاییز، چیزی نیست جز غروب های زودرس دلگیر و مرگ برگ هایی که همین شش ماه پیش دنیا آمدنشان را جشن گرفتیم...

هر سال این سه ماه که می گذرد، جشن می گیرم جان سالم به در بردن و دق نکردنم را!

روزنوشت 6

گفت: می دونی اینا که دارن می میرن و می دونن که دارن می میرن، چطوری می شن؟

گفتم: نه!

گفت: یه آرامش بدی توی وجودشون میاد. نگاهشون بدجوری آرومه. خیلی آروم نگاهت می کنن. نابود می کنه آدمو این آرامش...

پ.ن: آرامش همیشه خوب نیست. از آرام شدن های یکدفعه ای بترسید!

روزنوشت2

و زندگی این است

نسیم

و برکه

و آهوی تشنه خیره به ماه

و ناگهان تمساح!